Gezinnen van asielzoekers met kinderen mogen op grond van de Dublin-regels alleen naar Italië worden gestuurd als vooraf zeker is dat ze terecht kunnen in geschikte opvang, zo bepaalde het Europese Hof voor de Rechten van de Mens op 4 november 2014 in de zaak Tarakhel .
Door Hemme Battjes
NRC 4 november 2014 ‘Rechter: Zwitserland mag Afghaans gezin niet naar Italië uitzetten’
De zaak
De familie Tarakhel, twee ouders en zes minderjarige kinderen, komen uit Afghanistan. In 2011 arriveerden ze per boot vanuit Turkije in Calabrië. Ze kwamen in een opvangcentrum waar naar hun zeggen de sanitaire voorzieningen ondermaats waren, en waar een gewelddadig klimaat heerste. Ze reisden verder en vroegen opnieuw om asiel, eerst in Oostenrijk en vervolgens in Zwitserland.
Op grond van het Dublin-systeem,[1] dat bepaalt welke staat verantwoordelijk is voor een asielzoeker, wees Zwitserland de asielverzoeken af: de Tarakhels moesten naar Italië. Het gezin vocht die beslissing aan. De familie Tarakhel stelde dat de opvang in Italië neerkwam op onmenselijke behandeling, zodat uitzetting strijdig zou zijn met artikel 3 EVRM: het verbod op onmenselijke of vernederende behandeling, en op uitzetting naar een land waar de asielzoeker zo’n behandeling zal ondergaan.
M.S.S. t België en Griekenland
Voor die stelling dat zeer gebrekkige opvang aan terugzending in de weg kan staan, bestaat een sterk precedent: de EHRM-uitspraak M.S.S. t België en Griekenland uit 2011. Daarin had het Hof geconcludeerd dat er vrijwel geen opvang werd geboden door Griekenland. M.S.S. (een alleenstaande jongeman uit Afghanistan) moest net als de meeste andere asielzoekers onder mensonterende en bedreigende omstandigheden op straat leven, wat in strijd was met artikel 3 EVRM. Als gevolg van de uitspraak mochten er geen asielzoekers meer naar Griekenland worden teruggestuurd. Onlangs, op 14 oktober, oordeelde het Hof dat de situatie in Griekenland niet voldoende is verbeterd – het land staat daardoor nog steeds buiten het Dublin-systeem.
Tarakhel
Anders dan Griekenland biedt Italië, aldus het Hof in Tarakhel, wel opvang, alleen zijn er veel te weinig plaatsen voor de grote aantallen die het land te verwerken heeft. Sommige centra zijn ondermaats, maar de situatie is volstrekt niet te vergelijken met die in Griekenland. Van een algeheel verbod op uitzettingen naar Italië kan dan ook geen sprake zijn. In bepaalde gevallen, zoals dat van de Tarakhels, kan dat echter anders liggen. Vanwege het tekort in opvangplaatsen is er een reële mogelijkheid dat asielzoekers geen opvang krijgen, of opvang in overbevolkte of smerige centra. En kinderen zijn bijzonder kwetsbaar, zodat ten aanzien van hen sneller dan bij volwassenen een schending van artikel 3 EVRM moet worden aangenomen. Daarom mag Zwitserland het gezin alleen uitzetten als Italië vooraf garanties geeft dat het gezin wordt gehuisvest in voor kinderen geschikte accommodatie, en dat het gezin bijeen blijft. In de onderhavige zaak had Italië in de procedure voor het Hof wel verzekerd dat het een plek in een bepaald opvangcentrum had gereserveerd, maar geen informatie verstrekt over de omstandigheden daar. Daarom oordeelt het Hof met een meerderheid van 14 tegen 3 tot schending van artikel 3 EVRM.
De gevolgen
Het arrest gaat dus veel minder ver dan M.S.S.: er is geen algeheel uitzettingverbod naar Italië en (gezinnen met) kinderen kunnen worden overgedragen als er maar voldoende garanties zijn voor adequate opvang. Vermoedelijk geldt die voorwaarde ook voor anderen die als ” zeer kwetsbaar” kunnen worden aangemerkt. Te denken valt aan zieke, bejaarde of zwangere asielzoekers.
Een ander gevolg is dat het aanvechten van zo’n Dublin-uitzettingen in zeker opzicht eenvoudiger lijkt dan sommigen meenden. In navolging van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens had het Hof van Justitie van de Europese Unie in 2011 ook bepaald dat lidstaten asielzoekers op grond van Dublin niet mogen uitzetten als er een onmenselijke of vernederende behandeling dreigt, zoals in Griekenland. Volgens het Luxemburgse Hof was van zo’n dreiging sprake bij „fundamentele tekortkomingen van de asielprocedure en de opvangvoorzieningen”. Het Hof van Justitie leek daarmee de lat zeer hoog te leggen: alleen als het systeem volstrekt niet meer functioneerde mochten uitzettingen verboden worden. Uit Tarakhel volgt dat, ook als het opvangsysteem op zich redelijk functioneert, in individuele gevallen artikel 3 EVRM toch aan uitzetting in de weg kan staan.
[1] De Dublinverordening geldt op zich alleen binnen de Europese Unie, waarvan Zwitserland geen lid is. Op grond van een verdrag tussen de Europese Unie en Zwitserland zijn de regels van de verordening ook van toepassing op overdrachten tussen Zwitserland en de lidstaten van de EU.
