Eind januari 2019 besloot het kabinet niet alleen het kinderpardon uit te breiden, maar ook om de komende jaren 250 vluchtelingen minder te hervestigen. Deze maatregel neemt het kabinet met het oog op de ‘juiste balans binnen het door het kabinet te voeren migratiebeleid’. Welke gevolgen brengt de nieuwe koerswijziging met zich mee? Welke kwetsbare vreemdelingen vallen binnen het nieuwe hervestigingsquotum? En hoe zit het met hervestiging in andere landen?
Door Marcelle Reneman
Wat is hervestiging?
Nederland doet sinds de jaren vijftig aan hervestiging van vluchtelingen: het nodigt vluchtelingen die zich in een kwetsbare positie bevinden uit om naar Nederland te komen. Aan deze vluchtelingen wordt in Nederland direct een asielvergunning verleend, dus zonder dat zij een asielprocedure moeten doorlopen. Er zijn verschillende juridische kaders voor de hervestiging van vluchtelingen. De verlaging van het hervestigingsquotum, waartoe het kabinet nu besloten heeft, betreft vluchtelingen die zich in kampen in de regio van hun land van herkomst bevinden en die door de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR) voor hervestiging worden voordragen. In de afgelopen jaren heeft Nederland daarnaast vluchtelingen overgenomen van Turkije in het kader van de EU-Turkije deal. In deze deal is afgesproken dat de lidstaten van de Europese Unie één erkende vluchteling hervestigt voor iedere illegale migrant of afgewezen asielzoeker, die Turkije vanuit de Griekse eilanden terugneemt (zie ook onze eerdere blogs over de EU-Turkije deal). Ook hervestigt Nederland vluchtelingen in het kader van het Europese hervestigingsprogramma (zie hieronder).
Naast hervestiging doet Nederland ook aan herplaatsing. Daarbij neemt Nederland kansrijke asielzoekers over van Italië en Griekenland. Deze asielzoekers doorlopen in Nederland de volledige asielprocedure. Nederland heeft van september 2015 tot juni 2018 bijna 2800 asielzoekers herplaatst (zie verder ons blog: Herplaatsing van asielzoekers in Europa: hoe werkt dat?).
Wanneer draagt UNHCR een vluchteling voor hervestiging voor? Hervestiging is een van de drie duurzame oplossingen voor vluchtelingen, naast vrijwillige terugkeer en lokale integratie. Een heel klein deel van alle vluchtelingen wereldwijd wordt hervestigd. De vraag naar hervestiging is veel groter dan het aantal hervestigingsplekken dat de lidstaten van de Verenigde Naties aanbieden. UNHCR draagt vluchtelingen voor hervestiging voor als zij kwetsbaar of in gevaar zijn. Het gaat bijvoorbeeld om mensen die het slachtoffer zijn geworden van marteling of ander geweld of om mensen die medische zorg nodig hebben. Het betreft ook vaak vrouwen, kinderen of jongeren die risico lopen. Ruim een kwart van de door UNHCR voorgedragen vluchtelingen is minderjarig (zie UNHCR statistieken). In 2018 droeg UNHCR in totaal 83.000 vluchtelingen voor hervestiging voor, waarvan de meesten kwamen uit Syrië (28.200), de Democratische Republiek Congo (21.800), Eritrea (4.300) en Afghanistan (4.000). Zij verbleven in landen die zelf veel vluchtelingen hebben opgenomen, zoalsTurkije, Libanon en Tanzania.
Wie komen voor hervestiging in Nederland aanmerking?
Nederland neemt niet alle vluchtelingen die de UNHCR aan hem voordraagt zomaar over. De Nederlandse autoriteiten toetsen zelf of de voorgedragen personen in aanmerking komen voor hervestiging in Nederland. De IND, het Centraal Orgaan opvang Asielzoeker (COA) en de Vreemdelingenpolitie doen daarvoor hervestigingsmissies naar UNHCR kampen. Volgens het beleid kijkt de IND bij hervestiging naar de volgende factoren:
- Voldoet de betrokkene aan de internationale gronden voor asielbescherming, zoals die in Nederland van toepassing zijn?
- Hoe heeft de UNHCR de individuele voordracht gemotiveerd?
- Welk beleid voert Nederland voor het betreffende land van herkomst?
Mensen die zich schuldig hebben gemaakt aan ernstige misdrijven, of een gevaar vormen voor de openbare orde, komen niet voor hervestiging in Nederland in aanmerking. De Vreemdelingenpolitie screent of een vluchteling een gevaar is voor de openbare orde of de nationale veiligheid. Het COA voert gesprekken met de voorgedragen vluchtelingen over participatie en integratie in de Nederlandse samenleving. Op basis daarvan maakt het COA vervolgens een inschatting van het verloop van het integratieproces in Nederland en de begeleiding en ondersteuning die aan de vluchteling zou moeten worden geboden bij vestiging in Nederland. Dit kan uiteindelijk tot de conclusie leiden dat de vluchteling en diens gezin niet naar Nederland mogen komen. In het regeerakkoord van 2017 staat ook dat het kabinet in het hervestigingsbeleid ‘speciale aandacht’ geeft ‘aan kwetsbare minderheden en vluchtelingen met zicht op succesvolle integratie in de Nederlandse samenleving’. Er is kritiek op het hanteren van integratieperspectief als selectiecriterium. VluchtelingenWerk Nederland vindt bijvoorbeeld dat de nadruk moet liggen op de kwetsbaarheid van de vluchteling.
Hoeveel vluchtelingen hervestigt Nederland?
Sinds 1986 hanteertNederland een quotum van 500 uitgenodigde vluchtelingen per jaar. In het regeerakkoord van 2017 is het quotum verhoogd tot 750. Hier vallen de asielzoekers die in het kader van de EU-Turkije deal of het Europese hervestigingsprogramma hervestigd worden niet onder. Ook de asielzoekers die herplaatst worden vallen hier buiten. Het kabinet heeft in februari 2019 besloten het quotum weer te verlagen naar 500. De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid heeft aangegeven dat eerder gemaakte afspraken worden nagekomen. Vluchtelingen die eerder al waren geselecteerd mogen ook nog naar Nederland komen.
Binnen het quotum zijn 30 plaatsen gereserveerd voor vluchtelingen die medische behandeling nodig hebben en hun gezinsleden. De reden voor dit quotum is dat ‘bepaalde ernstige aandoeningen een grotere en langdurige belasting van de (lokale) samenleving met zich meebrengen. Zo is het vinden van geschikte huisvestiging voorvluchtelingen met een medische aandoening een continue uitdaging’. Het gaat om vluchtelingen voor wie noodzakelijke medische behandeling niet in het land van opvang beschikbaar is en waarbij behandeling moet leiden tot essentiële verbetering van de gezondheidssituatie.
In april 2016 werd de EU-Turkije deal gesloten. In de periode vanaf dat moment tot en met augustus 2018 heeft Nederland ongeveer 3.130 Syrische vluchtelingen uit Turkije hervestigd. Dit verklaart de hoge hervestigingsaantallen in 2016 en 2017. In 2018 werden werden 610 vluchtelingen in Nederland hervestigd.
Waarom wordt het aantal uitgenodigde vluchtelingen nu beperkt?
In het regeerakkoord van 2017 werd het aantal vluchtelingen dat zou worden hervestigd, gekoppeld aan Europese maatregelen die de instroom van asielzoekers naar Nederland zouden beperken. Nederland is naarmate een lagere instroom zou worden gerealiseerd ‘bereid in toenemende mate hervestiging aan te bieden om de opvang in de regio te ontlasten. Hierover worden bij voorkeur in Europees verband verplichtende afspraken gemaakt’. Er is sprake van ‘een logische samenhang met andere bepalingen in het regeerakkoord die ook die stip op de horizon neerzetten dat de instroom in Europa veel lager zou moeten worden’, aldus de staatssecretaris. De staatssecretaris stelt nu dat, de Europese maatregelen in de afgelopen jaren niet hebben geleid tot een lagere instroom in Nederland (en de andere landen van deBenelux, Scandinavië en Duitsland). Daarnaast wijst de staatssecretaris erop dat Nederland veel extra middelen heeft uitgetrokken ‘om bijvoorbeeld in vluchtelingenkampen in Libanon en Jordanië de voorzieningen te verbeteren’. Ten slotte vindt de staatssecretaris het logisch dat wanneer aan partijen die het kinderpardon graag wilden verruimen, een verhoging van het hervestigingsquotum is toegezegd, die verruiming wordt teruggedraaid als het kinderpardon alsnog wordt verruimd. Oppositiepartijen hadden kritiek op de verlaging van het quotum en diende daarover een aantal moties in.
Hoeveel vluchtelingen hervestigen anderen landen?
Van oudsher zijn de Verenigde Staten, Canada en Australië landen die veel uitgenodigde vluchtelingen opnemen. Tot voor kort namen de Verenigde Staten bijvoorbeeld ruim 70.000 vluchtelingen per jaar op. President Trump besloot echter dat de Verenigde Staten in 2018 nog maar maximaal 45.000 vluchtelingen zou opnemen (en dit aantal werd niet eens gehaald). Voor 2019 is het quotum verder verlaagd naar 30.000 uitgenodigde vluchtelingen. Mensenrechtenorganisaties hebben kritiek op deze drastische inkrimping van het Amerikaanse hervestigingsprogramma.
Source: Migration Policy Institute
In Europa wordt gewerkt aan een gemeenschappelijk hervestigingsprogramma. In 2015 spraken de EU lidstaten af dat zij in de periode 2015-2017, 22.000 vluchtelingen zouden hervestigen (waarvan 1000 voor Nederland). Hongarije deed als enige lidstaat niet mee aan dit programma. Vervolgens besloten 20 lidstaten in 2017 in de periode tot oktober 2019 nog eens 50.000 vluchtelingen op te nemen, vooral uit Noord-Afrikaanse landen (zoals Libië) en de hoorn van Afrika. Per hervestigde vluchteling krijgt een lidstaat 6.000 tot 10.000 euro van het Europese budget. Op dit moment wordt gewerkt aan een Europese verordening op het gebied van hervestiging.
