Verkiezingen 2021: Gezinshereniging

Verblijfblog besprak voorafgaand aan de verkiezingen van 2021 de integratie- en migratieparagrafen van de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen in de Tweede Kamer. Plannen worden per thema vergeleken met eerdere programma’s, waarbij wordt voortgeborduurd op het verkiezingsdossier uit 2017 waarin programma’s sinds 2006 werden vergeleken. Het derde thema is gezinshereniging.

Door Nadia Ismaïli

Gezinsmigranten vormen al jaren de grootste groep migranten in Nederland. Het thema gezinshereniging heeft ook jarenlang behoorlijk in de politieke belangstelling gestaan, maar in 2017 bleek dat de aandacht voor het thema gezinshereniging bij de verschillende politieke partijen plots drastisch was afgenomen. De grote toename van asielzoekers naar Europa in 2015-2016 verlegde de politieke aandacht van gezinsmigratie naar asielmigratie. Daarnaast is de vrijheid van lidstaten om regelgeving over gezinsmigratie aan te passen beperkt, aangezien de regels voor gezinshereniging in het Unierecht bindend zijn vastgelegd, met name in de Gezinsherenigingsrichtlijn. Het vorige Verblijfblogverkiezingsonderzoek naar gezinshereniging toonde aan dat veel van de thema’s die speelden in de programma’s van 2006 tot en met 2012 met betrekking tot gezinshereniging al waren beslecht door het Hof van Justitie van de Europese Unie en de nationale rechter.

In dit licht wekt het niet al te veel verbazing dat ook in de verkiezingsprogramma’s van 2021 beperkt aandacht aan dit onderwerp wordt besteed. Alleen in de programma’s van GroenLinks, SGP en de VVD worden meer concrete voorstellen over het recht op gezinshereniging gedaan. Waar GroenLinks stelt dat het recht op gezinshereniging een fundamenteel recht is, en pleit voor een versoepeling van sommige regels, willen de SGP en de VVD de regels aanscherpen.

In algemene termen wordt in verschillende programma’s wel gesproken over onderwerpen die ook gevolgen (kunnen) hebben voor gezinshereniging. Zo stelt Forum voor Democratie een ‘intelligente uittreding uit de EU’ voor, de NEXIT, en ook de PVV wil uit de EU. Op deze manier kan immigratie, en dus ook gezinshereniging, verder worden beperkt. De PVV wil daarnaast migranten uit islamitische landen weigeren: ook dit heeft impliciet gevolgen voor gezinsmigratie. Daarnaast wordt in veel van de verkiezingsprogramma’s gesproken over het onderwerp arbeidsmigratie. Het CDA geeft aan dat om in de maatschappij draagvlak te behouden om nieuwkomers toe te laten binnen Europa, het debat moet worden gevoerd of de grenzen aan Europese arbeidsmigratie op grond van het vrij verkeer van personen niet beperkt moet worden. Waar grenzen worden gesteld aan het vrij verkeer van personen binnen de EU, heeft dat ook gevolgen voor hun na- of meereizende gezinsleden. Ook voorstellen om de rechten van het kind te versterken, kunnen gevolgen hebben voor het gezinsherenigingsrecht. Zo wil Christen Unie dat Nederland het ‘Third Optional Protocol’ dat in 2014 is opgesteld en dat kinderen het recht geeft om naar het Kinderrechtencomité te stappen, ratificeert. Tot slot wordt in de programma’s van CDA, PvdD, VVD, SP en de SGP gesproken over het aanpakken van huwelijksdwang/huwelijkse gevangenschap. Denkbaar is dat een dergelijke maatregel gevolgen heeft voor wat betreft eisen aan gezinshereniging, maar dit wordt verder niet duidelijk op basis van de programma’s.

Disclaimer
In de tabel hieronder staat een overzicht van de voorstellen, daaronder een gedetailleerde bespreking van de verschillende voorstellen. Daarbij moet worden aangetekend dat in het vorige Verblijfblogonderzoek over de verkiezingen van 2006 tot en met 2017 niet alle partijen zijn meegenomen, maar we ons beperkten tot CDA, D66, GroenLinks, PvdA, PVV, VVD en SP. Dit jaar hebben we alle dertien programma’s onderzocht van de partijen die op dit moment zetels hebben in de Tweede Kamer en die als zodanig beogen daarin terug te keren (50+, CDA, CU, D66, DENK, FvD, GL, PvdA, PvdD, PVV, SGP, SP, VVD). Uit het meerjarige overzicht kunnen dus ook slechts conclusies worden getrokken voor wat betreft de zeven eerstgenoemde partijen.

Nieuwe plannen
Er worden in de programma’s enkele concrete voorstellen gedaan om de gezinsherenigingsregels te versoepelen dan wel aan te scherpen. GroenLinks stelt voor dat de wettelijke mogelijkheid voor gezinshereniging van gezinsleden buiten het kerngezin opnieuw wordt ingevoerd. Het is niet duidelijk over welke gezinsleden het hier precies gaat. Denkbaar is dat dit gaat om ouderen (het officiële ouderenbeleid voor kwetsbare 65-plussers is afgeschaft op 1 oktober 2012), of bijvoorbeeld meerderjarige kinderen die op grond van het huidige recht te oud zijn om voor gezinshereniging in aanmerking te komen. De Gezinsherenigingsrichtlijn biedt hier ruimte toe en benoemt deze categorieën in de preambule. De VVD ziet daarentegen liever een aanscherping van zulke regels. Zo wil de VVD een verbod instellen op het meerdere keren naar Nederland laten overkomen van een huwelijkspartner: “Zo wordt voorkomen dat meerdere malen een bruid wordt geïmporteerd die het risico loopt op huwelijkse onderdrukking”, aldus de VVD. Dit verbod zou ook moeten gelden voor iemand die veroordeeld is voor geweld binnen het huwelijk. De VVD lijkt hier te suggereren dat waar sprake is van een dergelijke veroordeling van iemand die in Nederland verblijft, een huwelijkspartner nooit voor gezinshereniging in Nederland in aanmerking komt. Het is de vraag of deze bovengenoemde voorstellen in het kader van het Europese Unierecht zijn toegestaan. Uitgangspunt van het Unierecht is dat als aan alle voorwaarden van de Gezinsherenigingsrichtlijn is voldaan, gezinshereniging door de lidstaten niet geweigerd mag worden. Wel mag gezinshereniging worden geweigerd om redenen van openbare orde, deze voorstellen zouden onder dat kader geschaard kunnen worden en dienen dan de betreffende toetsingscriteria te voldoen (zie hierover ook het blog: EU-Hof krabbelt terug: geen algemene toets aan openbare orde). Tot slot wil de VVD ook onderzoeken of in het kader van gezinshereniging de strafbaarstelling van uitbuiting binnen het huwelijk aangescherpt kan worden. Het is bij dit laatste voorstel niet duidelijk of de VVD doelt op een specifieke bepaling hiervoor in de context van gezinsmigratie of de uitbreiding van de al bestaande strafbaarstelling van verschillende vormen van huiselijk geweld in het Wetboek van Strafrecht.

Eisen aan migrant
Voor wat betreft eisen die worden gesteld aan ofwel de referent, ofwel de gezinsmigrant is er, net zoals in 2017, door geen enkele partij een concreet voorstel gedaan. Wel stelt GroenLinks in algemene termen dat beperkingen op het fundamentele recht op gezinshereniging, “bijvoorbeeld in de vorm van strenge inkomenseisen, terughoudend en met ruimte voor de menselijke maat worden toegepast”. Ook stelt GroenLinks dat er voor vluchtelingen een reële mogelijkheid moet zijn om de identiteit en gezinsband te bewijzen zodat vluchtelingengezinnen niet meer ten onrechte gescheiden blijven.

Inburgering van gezinsmigranten
Per 1 januari 2007 is inburgering in het buitenland verplicht, ook voor gezinsmigranten. In de jaren erna is er regelmatig discussie geweest in hoeverre deze eisen moesten worden aangescherpt en wie verantwoordelijk was voor een succesvolle inburgering. Recent is de nieuwe wet inburgering aangenomen, deze zal op 1 januari 2022 inwerkingtreden (zie ook het blog: Verkiezingen 2021: Integratie).

Inburgering in het buitenland
In het verkiezingsprogramma maakt de VVD nogmaals duidelijk dat de verplichting te staan huwelijksmigranten vóór hun komst naar Nederland het basisexamen inburgering moeten hebben gehaald. Daarnaast wil de VVD dat huwelijksmigranten eenmaal in Nederland binnen drie jaar succesvol het inburgeringstraject doorlopen en de Nederlandse taal spreken op B1 niveau. Ook moeten inburgeraars voortaan een participatieverklaring ondertekenen waarin ze beloven de mensenrechten te eerbiedigen. Zowel het aanscherpen van het taalniveau van A2 naar B1, als het ondertekenen van de participatieverklaring zijn al onderdeel van de nieuwe wet inburgering. De SGP zegt het niet zo expliciet, maar duidelijk is dat ook zij voorstander zijn van inburgering in het buitenland. Volgens de SGP zou daarbij moeten gelden dat als gezinsmigranten een gedegen inburgering in het buitenland krijgen, zij alleen de participatieverklaring hoeven te ondertekenen en verder vrijgesteld kunnen worden van het participatieverklaringstraject.

Inburgering in Nederland
Daarnaast zijn er een aantal andere partijen die pleiten voor inburgering van gezinsmigranten in Nederland. D66 wil dat gezinsmigranten die zich permanent vestigen in Nederland “meedoen vanaf dag één”. Wat dit concreet zou betekenen wordt niet duidelijk gemaakt, wel is duidelijk dat D66 dit ‘meedoen’ wil bevorderen door nieuwkomers sneller toegang tot scholing en werk te bieden. Ook DENK vindt dat asielzoekers en nieuwkomers in het kader van gezinshereniging vanaf de allereerste dag van hun aankomst in Nederland de kans moeten krijgen om de taal te leren en een bijdrage te leveren aan de Nederlandse samenleving. Zij moeten op basis van vrijwilligheid én kosteloos door de overheid in staat gesteld worden om in te burgeren. Christen Unie wil dat de later nareizende partner en gezinsleden onder regie van de gemeente worden begeleid bij hun inburgering. Bij de SP is minder duidelijk of inburgeringsregels ook voor gezinsmigranten moeten gelden. Deze partij stelt alleen dat migranten zo snel mogelijk goed onderwijs door de overheid moeten krijgen en snel aan het werk moeten worden geholpen of op een andere wijze de mogelijkheid moeten krijgen om een bijdrage te leveren aan onze samenleving. Ditzelfde geldt ook voor het CDA. Ook deze partij noemt het zo snel mogelijk inburgeren van migranten in het algemeen en niet specifiek gezinsmigranten.

Vergunning
Daarnaast worden ook enkele voorstellen gedaan om de eisen voor het verkrijgen van een vergunning aan te passen. GroenLinks wil zelfstandig verblijf voor houders van een afhankelijke verblijfsvergunning als gezinsmigrant na drie jaar in plaats van de huidige vijf jaar. Dat is soepeler dan het Europese Unierecht vereist. SGP wil juist dat de mogelijkheden om gezinsleden te laten delen in de verblijfsvergunning van de asielzoeker strikter worden ingevuld. De SGP wil de ruimte die daartoe binnen de Europese regels wordt geboden benutten. De SGP noemt het instellen van een wachttermijn van twee jaar, zodat iemand na verkrijging van een verblijfsvergunning niet direct familie kan laten overkomen. Wel stelt de SGP dat daar in noodsituaties een uitzondering op kan worden gemaakt. Uit het programma wordt niet duidelijk wat de SGP verstaat onder dergelijke noodsituaties.